Ενα συγκινητικό Ημερολόγιο από το Μέτωπο και μια φωτογραφία που αναζητεί τρία πρόσωπα.

Πιστέψτε με. Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα σχετικά με το Επος του '40 που μπορούν να με συγκινήσουν. Εχω διαβάσει αρκετά κι έχω ακούσει άλλα τόσα, όπως οι περισσότεροι εξ υμών άλλωστε, τα περισσότερα συγκινητικά. Εχω θαυμάσει τις αντοχές του ανθρώπου αλλά και τα ανδραγαθήματα των Ελλήνων, έχω συμπονέσει τους ηττημένους και σε μερικές περιπτώσεις τους νικητές.

Εχω αμφισβητήσει, όπως είναι του συρμού τελευταία, τη σκοπιμότητα του μεγάλου εκείνου πολέμου. Και έχω επιστρέψει με την ταπεινότητα του απλού αναγνώστη ξανά στις πρωτογενείς μαρτυρίες και στις λεπτομέρειες που συνθέτουν -ψηφίδες αυτές- έναν πίνακα με τόσα πρόσωπα όσα η ίδια η ιστορία βάφει με τα ανεξίτηλα χρώματα της μνήμης. Νόμιζα όμως ότι δεν θα ξαναβρώ την αθώα ματιά των 18 χρόνων, που όλα τα διαβάζει, όλα τα πιστεύει, όλα τα θαυμάζει. Πριν από δύο εβδομάδες επέστη η ώρα να αναθεωρήσω.

Οταν έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο "Ημερολόγιο από το Μέτωπο" του Μιλτιάδη Νικολάου το πρώτο σημείο που πρόσεξα είναι η σεμνή και επιμελημένη έκδοση από τον γνωστό εκδοτικό οίκο Κασταλία.

Ομως η αποκάλυψη ήρθε όταν άρχισα να το διαβάζω. Διότι δεν πρόκειται για μια ηρωική αφήγηση, για ένα ακόμη χρονικό κατορθωμάτων ενός πολεμιστή στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Είναι μόνο η πορεία της ψυχής του Μιλτιάδη Νικολάου από το Δίστομο στην Αλβανία και πάλι στο Δίστομο. Είναι τα όνειρα ενός 32χρονου νέου, είναι η ανάσα της ίδιας της ζωής όπως προσαρμόζεται στη δίνη του πολέμου και στη σκιά του θανάτου. Είναι όλες οι αξίες του ανθρώπου σε λίγες γραμμές, όλες οι δοκιμασίες του πνεύματος και του σώματος σε λίγες σελίδες, είναι η μορφή και το σχήμα του θαύματος που συντηρεί στην κόψη του το άτομο από τη μια και την κοινωνία από την άλλη.

Η γλώσσα στην οποία γράφει ο Μιλτιάδης Νικολάου είναι άμεση και περιεκτική. Λαϊκή και λόγια μαζί, αισθαντική, τρυφερή και σκληρή ταυτόχρονα, δυνατή, λιτή και όμως πλήρης πληροφοριών σε κάνει να νοσταλγείς την εποχή που η δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα παρήγαγε τέτοιους τεχνίτες/διανοούμενους.

Η αφήγηση είναι στρωτή και πολύ ενδιαφέρουσα. Είναι εντυπωσιακό και συνάμα διδακτικό πόσο ο απλός λόγος παράγει τέτοιο αποτέλεσμα όταν προέρχεται από ένα πλούσιο ψυχικό κόσμο. Δεν θα συνεχίσω με μια κριτική στο αφήγημα που του είναι βέβαια και παντελώς άχρηστη, καθώς το κείμενο μιλάει από μόνο του.

=========================================================

Μερικά όμως βιογραφικά στοιχεία για τον Μιλτιάδη Νικολάου, το τραγικό αυτό πρόσωπο, είναι απαραίτητα.

Ο Μιλτιάδης Ν. Νικολάου γεννήθηκε στο Δίστομο το 1907. Μετά το Δημοτικό παρακολούθησε το Σχολαρχείο (το Λύκειο της εποχής). Το επάγγελμά του ήταν τσαγκάρης, υποδηματοποιός. Οταν έφυγε για το μέτωπο επίστρατος στις 28 Οκτωβρίου του 1940 σε ηλικία 32 ετών, ήταν ήδη παντρεμένος με την Κονδυλία Καίλη και πατέρας δύο κοριτσιών ενώ η γυναίκα του ήταν έγκυος σε ένα τρίτο.

Ο Μιλτιάδης Ν. Νικολάου επέστρεψε από την Αλβανία στο Δίστομο στις 3 του Μάη του 1941. Ομως η άγρια, η τραγική του μοίρα δεν είχε ημερώσει. "Στις 10 Ιουνίου του 1944 σφάζεται από τους Γερμανούς μαζί µε την αγαπηµένη του σύντροφο, τις δύο λατρευτές θυγα­τέρες του, και σώζεται η Νίτσα µέσα στον άγριο Εσπερινό της σφαγής του Διστόµου. Η Νίτσα πεντάρφανη επιβιώνει, παντρεύεται, γεννάει δύο γιους, ο πρώτος πήρε το όνοµα του, Μιλτιάδης Σφουντούρης, τώρα δικηγό­ρος, όπως και ο µικρότερος γιος ο Κώστας, µα κυρίως αποστάγµατα και οι δύο του βαθιόριζου και πολύτιµου ανθρωπισµού του παππού Μιλτιάδη", όπως αναφέρει ο Ευστάθιος Σταθάς στο επίλογο του βιβλίου.

Αυτή ήταν η μοίρα του Μιλτιάδη Νικολάου που βρέθηκε ανάμεσα στις μυλόπετρες της ιστορίας. Εκείνος και εκατομμύρια άλλοι αυτούς τους μαύρους καιρούς. Κι αν δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για τη χαμένη ζωή του, κάνουν ό,τι μπορούν για τη μνήμη του η μοναδική επιζήσασα κόρη του Νίτσα Σφουντούρη και οι εγγονοί του με την έκδοση αυτού του βιβλίου. Δεν είναι το ίδιο αλλά είναι κάτι. Για την ακρίβεια είναι κάτι πολύ μεγάλο και σπουδαίο...

=======================================================

Μια φωτογραφία αναζητεί τρία πρόσωπα

Αυτή η φωτογραφία είναι συλλεκτική καθώς για πρώτη φορά δημοσιεύεται στο δίκτυο. Ο Μιλτιάδης Νικολάου είναι ο πρώτος από αριστερά. Οι υπόλοιποι τρεις είναι άγνωστοι στην οικογένεια του Μ. Νικολάου. Αν κάποιος γνωρίζει ποιοι εικονίζονται ή άλλες σχετικές πληροφορίες μπορεί να απευθύνεται στη viotia.

====================================================================
Αποσπάσματα: "Ημερολόγιο από το Μέτωπο" (κάντε κλικ στις σελίδες για μεγέθυνση)

Στις 29 Οκτωβρίου όλοι οι Διστομίτες φθάνουν στη Λαμία και παρουσιάζονται στο 42 Σύνταγμα Ευζώνων. Δείτε την εκκίνηση της μεγάλης περιπέτειας με τα λόγια του Μιλτιάδη Νικολάου.

==========================================

Η συνάντηση με συγχωριανούς/κοντοχωριανούς είναι γιορτή για τους φαντάρους διαχρονικά, πολλώ μάλλον σε πολεμικές συνθήκες.

=====================================================

Χριστούγεννα στο μέτωπο, στα χιονισμένα αλβανικά βουνά. Κρύο, συνθήκες άθλιες αλλά ούτε κουβέντα γκρίνιας. Λιτή καρτερία, λακωνική περιγραφή χωρίς παράπονα και μεμψιμοιρίες. Μια φορά άντρες...

Να σημειώσω και τη φράση που χρησιμοποιεί ο Μιλτιάδης Νικολάου "...που φάγανε κιβώτια από την πείνα και τα σαμάρια των...". Πίστευα ακούγοντας διαρκώς τη φράση "έφαγαν τα σαμάρια τους" πως σημαίνει ότι κάποιοι μάλωσαν πολύ σοβαρά. Φαίνεται ότι έχω καταλάβει λάθος και πως η φράση σημαίνει "τρώω από την πείνα ό,τι βρω".

================================================
Στιχάκια αγάπης λαμβάνει στις 31 Μαρτίου του 1941 από τη γυναίκα του ο Μιλτιάδης Νικολάου. Τα καταγράφει επιμελώς, με μια απόλυτη τρυφερότητα που συγκινεί.

============================================

Και η επιστροφή στο Δίστομο. Αν δεν γνωρίζαμε το τέλος θα συμμεριζόμασταν τη χαρά του Μιλτιάδη Νικολάου, που τόσο ωραία περιγράφει και σαν να βιάζεται να κλείσει το ημερολόγιό του για να αντικρίσει τον τόπο του και τους δικούς του.

=============================================

Η κ. Νίτσα Σφουντούρη-Νικολάου
Χωρίς αμφιβολία ο Μιλτιάδης Νικολάου είχε ταλέντο στην αφήγηση. Και το χάρισμα αυτό φαίνεται ότι το κληρονόμησε η κόρη του κ. Νίτσα Σφουντούρη-Νικολάου, η οποία κλείνει το βιβλίο με ένα συγκλονιστικό σημείωμα, για το Δίστομο, για τον πατέρα της, για τη μητέρα της και τις αδελφές της. Για τους Γερμανούς, για τους αντάρτες, για τη σφαγή και για την ζωή της. Για τη γιαγιά που τη μεγάλωσε, για τα παιδιά της και για τα εγγόνια της. Παραθέτω εδώ ένα απόσπασμα όπου η κ. Νίτσα Σφουντούρη διηγείται πώς ξέφυγε από τους Γερμανούς. Είναι πραγματικά μια κινηματογραφική περιγραφή, σκληρή και ανθρώπινη, δυνατή και εύθραυστη, μια -τολμώ να πω- αληθινή εικόνα.

=======================
Το βιβλίο Ημερολόγιο από το Μέτωπο, του Μιλτιάδη Νικολάου θα το βρείτε στα βιβλιοπωλεία Ιανός, Σταδίου 24, Πολιτεία. Ασκληπιού 1 και 3, Ελευθερουδάκη, Πανεπιστημίου και σε άλλα στο κέντρο των Αθηνών. Επίσης στο βιβλιοπωλείο Ρουσάκη στο Δίστομο, στον Πολιτισμικό Σύλλογο Διστόμου και στις Εκδόσεις Κασταλία τηλ. 210-3215280============================

Ο Edmund Bohun, η Μακεδονία και η Λιβαδειά1

Μια πολυσύνθετη προσωπικότητα, αλλά παρ' όλα αυτά συνήθης στην αυγή της νέας εποχής, στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης, είναι ο Edmund Bohun. Λίγο τυχοδιώκτης, λίγο πολιτικός, λίγο θρησκόληπτος, λίγο λόγιος και αρκετά σημαντικός συγγραφέας είναι περισσότερο γνωστός για το "Γεωγραφικό Λεξικό" του όπου με επιστημονική για την εποχή ακρίβεια καταγράφει τον τόπο και τον χώρο χωρίς σκοπιμότητες και υστεροβουλίες τουλάχιστον στην περιοχή μας. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Ο Edmund Bohun γεννιέται το 1645 στο Ρίγκσφιλντ του Σάφλοκ. Γιος του Baxter Bohun εγγράφεται για σπουδές στο Κέμπριτζ όμως λόγω μιας επιδημίας πανώλους στα 1666 δεν αποφοίτησε ποτέ.
Το 1669 νυμφεύεται την Μέρι Μπράμπτον και διάγει τα επόμενα 15 χρόνια στο πατρικό του σπίτι στο Γουέστχαλ, όπου μεταξύ άλλων για λίγο καιρό διατελεί ειρηνοδίκης. Το 1684 μετακομίζει στο Λονδίνο και επιδίδεται σε πολιτικούς αγώνες αναλαμβάνοντας για 5 μήνες τη θέση του (θα λέγαμε υπουργού Τύπου) ενώ το 1698 διασχίζει τον Ατλαντικό καθώς διορίζεται κάτι σαν υπουργός Δικαιοσύνης στην αποικία της Νότιας Καρολίνας στην Αμερική. Λίγο αργότερα πεθαίνει στην Αμερική -στις 5 Οκτωβρίου του 1699- κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας πυρετού.


Αν και θα άξιζε να ασχοληθεί κανείς με την περιπετειώδη ζωή του Edmund Bohun δεν θα το κάνουμε, τουλάχιστον τώρα.
Εδώ περισσότερο μας ενδιαφέρει, όπως προείπαμε, η συγγραφική δράση του και κυρίως
ένα βιβλίο του με τον φιλόδοξο τίτλο " Γεωγραφικό Λεξικό, με τα παρόντα και αρχαία ονόματα όλων των χωρών, επαρχίες, etc. ολόκληρου του κόσμου" (Geographical Dictionary, Representing the Present and Ancient Names of All the Countries, Provinces,etc. of the Whole World, London, 1688).
Το «Γεωγραφικό Λεξικό» του Edmund Bohun εξεδόθη στο Λονδίνο το 1688 και περιελάμβανε 806 σελίδες και 8.500 χιλιάδες λήμματα και καταχωρίσεις. Αποτελεί μια από τις σημαντικότερες γεωγραφικές πραγματείες της εποχής του, γνώρισε αλλεπάλληλες εκδόσεις μεταξύ των οποίων και την αναθεωρημένη και επαυξημένη 3η έκδοση του 1693 και επηρέασε πολύ την αγγλοσαξονική οπτική για τον τρόπο που προσλαμβάνεται στη Δύση ο χώρος και ο πληθυσμός σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Ο ίδιος ο Edmund Bohun αποδίδει την πατρότητα των γεωγραφικών λεξικών στον Στέφανο Βυζάντιο και δεν παραλείπει ασφαλώς στο περίφημο πόνημά του να αναφερθεί στην Ελλάδα και τις ελληνικές χώρες. Tο λήμμα GREECE παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον για τον σύγχρονο αναγνώστη και ιδιαίτερα για τον Βοιωτό φιλίστορα. Είναι αυτό που βλέπετε εδώ.

Ο Edmund Bohun γράφει -μην ξεχνάμε το 1688 (!!!)- ότι η Ελλάδα είναι μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα που ορίζεται ανατολικά από την Προποντίδα, νότια από τη Μεσόγειο Θάλασσα, δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος και τον Κόλπο της Βενετίας και βόρεια; Βόρεια λοιπόν η Ελλάδα συνορεύει με τη Βουλγαρία, τη Σερβία και το Ιλλυρικό -λέει ο Αγγλος λόγιος- χώρες από τις οποίες τη διαχωρίζει η οροσειρά του Αίμου μέχρι το Εύξεινο Πόντο.

Δηλαδή τα όρια της Ελλάδας ιστορικά περιλαμβάνουν την Ανατολική Ρωμυλία, την περιοχή των Σκοπίων και αυτή την περιοχή που συνήθως αποκαλούμε Βόρεια Ηπειρο. Από το απόσπασμα αυτό είναι φανερό ότι ο Edmund Bohun δεν είχε διαβάσει Μπενέντικτ Αντερσον ή Ερικ Χομσμπάουμ ώστε να πειστεί ότι τα έθνη και τα σύνορα δημιουργήθηκαν μετά τη γαλλική επανάσταση το 1789. Αρα είναι εκτός γραμμής :-)).

Και φυσικά δεν αναφέρει πουθενά ο Bohun "Σλαβο-Μακεδόνες" και "Σλαβο-Μακεδονία": αντιθέτως γράφει καθαρά ότι η Ελλάδα συνορεύει με τη Σερβία και τη Βουλγαρία.

Εξειδικεύει παρακάτω ο Edmund Bohun.

Η Ελλάδα -γράφει- περιλαμβάνει τη Θράκη, τώρα Ρωμανία, τη Μακεδονία, την Αχαία τώρα Λιβαδειά, τον Μοριά/Πελοπόννησο και το μεγαλύτερο μέρος των νησιών του Αιγαίου.

Είναι και πάλι φανερό ότι ο Αγγλος λόγιος είναι ανενημέρωτος :-)). Δεν γνωρίζει τις θεωρίες περί κατακτημένης από τους Ελληνες Μακεδονίας που υποστηρίζουν κρατικά επιχορηγούμενες ΜΚΟ, αμφιλεγόμενα αλλά αδρά χρηματοδοτούμενα ιδρύματα και διάφοροι μεμονωμένοι ανόητοι -και όχι μόνο ανόητοι- στην Ελλάδα, οι λεγόμενοι εθνομηδενιστές.

Επανερχόμενοι στα σοβαρά σημειώνουμε πως είναι εντυπωσιακό το ότι ο Edmund Bohun πριν από 320 χρόνια δίδει σχεδόν ακριβώς την έκταση που μετέπειτα καταλαμβάνει η Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη.

Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους όλους Βοιωτούς παρουσιάζει το γεγονός ότι ο Edmund Bohun αναφέρει (το 1688 υπενθυμίζω) πως η περιοχή μεταξύ της Μακεδονίας και της Πελοποννήσου ονομαζόταν παλαιότερα Αχαία και τώρα Λιβαδειά. Είναι η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία και μάλιστα σε ένα τόσο σημαντικό σύγγραμμα (εκτός από χάρτες) που γνωρίζω όπου αναφέρεται ολόκληρος ο κορμός της Ελλάδας, μεταξύ Μακεδονίας και Πελοποννήσου ως "Livadia".

Ομως για τη "χώρα της Λιβαδειάς" τον 17ο αιώνα και για το ιστορικό πλαίσιο της εποχής που γράφεται το Γεωγραφικό Λεξικό του Edmund Bohun θα τα πούμε το Σαββατοκύριακο σε νέο σημείωμα.

ΥΓ: Για τη "χώρα της Λιβαδειάς" είχα αποφασίσει να γράψω αλλά αφού προέκυψαν "φιλοσκοπιανοί" στη viotia δεν βλάπτει μια αναφορά στη Μακεδονία.